आळंदी, हे तीर्थक्षेत्र केवळ महाराष्ट्राच्याच नव्हे, तर देशभरातील भाविकांचे श्रद्धास्थान आहे. संत ज्ञानेश्वर माउलींच्या समाधीस्थळामुळे येथे वर्षभर भाविकांची वर्दळ असते. परंतु, अलीकडील काळात आळंदी आणि देहू फाटा परिसरात अवैध पार्किंगविरोधी कारवाईमुळे नागरिक आणि भाविकांमध्ये नाराजी पसरली आहे. वाहतूक पोलिसांनी अवैधरित्या पार्क केलेल्या दुचाकी आणि चारचाकी वाहनांवर कारवाई सुरू केली आहे. ही कारवाई वाहतूक कोंडी टाळण्यासाठी आवश्यक असली, तरी पर्यायी पार्किंग जागेचा अभाव आणि सम-विषम तारखांच्या सूचना फलकांचा अभाव यामुळे नागरिक आणि भाविक हैराण झाले आहेत. या समस्येच्या मुळाशी जाऊन प्रशासकीय दृष्टिकोन आणि नागरिकांच्या अपेक्षा यांचा समतोल साधण्याची गरज आहे.
वाहतूक व्यवस्थापनाचे आव्हान –
आळंदी हे तीर्थक्षेत्र असले, तरी ते आता शहरीकरणाच्या कक्षेत येत आहे. आळंदी परिसरात वाढती लोकसंख्या, व्यावसायिक केंद्रे, लग्न मंगलकार्यालये आणि भाविकांची गर्दी यामुळे रस्त्यांवर वाहनांची संख्या झपाट्याने वाढली आहे. येथील रस्ते मर्यादित असताना, वाहनांची वाढती संख्या आणि अनियंत्रित पार्किंगमुळे वाहतूक कोंडी ही नित्याची समस्या बनली आहे. वाहतूक पोलिसांनी अवैध पार्किंगवर कारवाई करणे, ही वाहतूक सुसह्य करण्याच्या दृष्टिकोनातून स्वागतार्ह बाब आहे. परंतु, ही कारवाई करताना प्रशासनाने नागरिक आणि भाविकांच्या सोयीचा विचार करणे तितकेच महत्त्वाचे आहे.
गुरुवारी (दि. १५) देहू फाट्याजवळील काळे कॉलनी परिसरात घडलेला प्रसंग याच समस्येचे गंभीर स्वरूप अधोरेखित करतो. एका दुचाकी मालकाने टोईंग व्हॅनसमोर रस्त्यावर आडवे झोपून कारवाईला विरोध केला. यामुळे पोलिस आणि नागरिकांमध्ये बाचाबाची झाली. हा प्रसंग केवळ एका व्यक्तीचा राग व्यक्त करण्यापुरता मर्यादित नाही, तर तो प्रशासनाच्या अपुऱ्या नियोजनाचा परिणाम आहे. वरिष्ठ पोलिस निरीक्षक सतीश नांदुरकर यांनी या प्रकरणात व्यक्तीने मद्यपान केल्याचा आणि दंड भरण्यास नकार दिल्याचा उल्लेख केला, तसेच नंतर दंड भरून त्याची गाडी सोडल्याचे सांगितले. तरी या घटनेने पर्यायी पार्किंग जागेच्या अभावाचा प्रश्न पुन्हा एकदा ऐरणीवर आणला आहे.
भाविकांची गैरसोय आणि प्रशासकीय उदासीनता –
आळंदीला माउलींच्या दर्शनासाठी येणारे भाविक हे देशाच्या विविध भागांतून येतात. अनेकजण आपल्या वाहनांद्वारे प्रवास करतात. माउली मंदिर परिसरात पार्किंगसाठी चाकण चौक येथे नगरपरिषदेची सध्या अधिकृत जागा उपलब्ध आहे. मात्र कमी जागमुळे पार्किंग लवकर फुल्ल होते. खासगी पार्किंगसाठी भाविकांना जादा पैसे मोजावे लागतात. तर ती देखील जाग अनेकदा अपूरी पडते. त्यामुळे भाविकांना रस्त्यालगत किंवा मंदिर परिसरातील मोकळ्या जागेत वाहने उभी करावी लागतात. परंतु, अवघ्या १५ ते २० मिनिटांत वाहतूक पोलिसांकडून या वाहनांवर कारवाई होत असल्याने भाविकांची गैरसोय होत आहे. दर्शनानंतर परत आल्यावर वाहन जप्त झाल्याचे समजल्यावर भाविक चिंतेत पडतात. यासाठी त्यांना ५०० ते ७०० रुपये दंड भरावा लागतो, जो अनेकांसाठी आर्थिकदृष्ट्या त्रासदायक ठरतो.
विशेष म्हणजे, माउली मंदिर परिसरात पर्यायी पार्किंग जागेबाबत कोणतेही सूचनाफलक नाहीत. सम-विषम तारखांचे फलकही नसल्याने नागरिकांना वाहने कुठे आणि कशी उभी करावीत, याबाबत स्पष्टता नाही. यामुळे प्रशासकीय नियोजनातील त्रुटी स्पष्टपणे दिसून येतात. आळंदी हे तीर्थक्षेत्र असल्याने येथील वाहतूक व्यवस्थापन आणि पार्किंग सुविधा या भाविकांच्या सोयीला प्राधान्य देऊन विकसित करणे आवश्यक आहे. परंतु, सध्याच्या परिस्थितीत प्रशासनाचा दृष्टिकोन हा केवळ दंडात्मक कारवाईपुरता मर्यादित दिसतो, ज्यामुळे नागरिकांमध्ये असंतोष वाढत आहे.
पर्यायी उपाययोजनांची गरज –
आळंदी आणि देहू फाटा परिसरातील पार्किंग समस्येवर कायमस्वरूपी तोडगा काढण्यासाठी प्रशासनाने तातडीने पावले उचलणे गरजेचे आहे.
पर्यायी पार्किंग जागेची निर्मिती: आळंदी नगरपरिषद आणि वाहतूक विभागाने मिळून माउली मंदिर परिसरात आणि देहू फाट्यावर अधिकृत पार्किंग जागा विकसित कराव्यात. यासाठी शासकीय किंवा खासगी जागांचा वापर करता येईल. या जागा भाविक आणि स्थानिक नागरिकांच्या सोयीच्या ठिकाणी असाव्यात.
सूचनाफलक आणि जागरूकता: मंदिर परिसरात आणि प्रमुख रस्त्यांवर पार्किंग नियम, पर्यायी जागा आणि सम-विषम तारखांचे फलक लावावेत. यामुळे नागरिकांना नियमांचे पालन करणे सोपे होईल आणि अनावधानाने होणारी कारवाई टाळता येईल.
स्मार्ट पार्किंग सोल्युशन्स: आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून स्मार्ट पार्किंग सोल्युशन्स लागू करता येतील. उदाहरणार्थ, मोबाइल अॅपद्वारे पार्किंग जागांची उपलब्धता, बुकिंग आणि पेमेंटची सुविधा उपलब्ध करून देता येईल. यामुळे पार्किंग व्यवस्थापन अधिक कार्यक्षम होईल.
नागरिकांशी संवाद: प्रशासनाने नागरिक आणि भाविकांशी संवाद साधून त्यांच्या सूचना आणि तक्रारी जाणून घ्याव्यात. स्थानिक व्यापारी, पालक आणि पंचक्रोशीतील नागरिकांना विश्वासात घेऊन पार्किंग व्यवस्थापनाचे नियोजन करावे.
प्रशासकीय जबाबदारी आणि सामाजिक संवेदनशीलता-
आळंदी हे केवळ एक शहर नसून, ते एक सांस्कृतिक आणि आध्यात्मिक वारसा आहे. येथे येणाऱ्या प्रत्येक भाविकाला सन्मानाने आणि सुलभतेने दर्शन घेता यावे, ही प्रशासनाची जबाबदारी आहे. सध्याच्या दंडात्मक कारवायांमुळे भाविकांमध्ये नाराजी निर्माण होत आहे, ज्याचा परिणाम आळंदीच्या प्रतिमेवरही होऊ शकतो. वाहतूक पोलिसांचे काम नियमांचे पालन करवणे हे असले, तरी त्यांनी सामाजिक संवेदनशीलताही दाखवणे अपेक्षित आहे. भाविकांना कारवाईपूर्वी सूचना देणे किंवा प्रथमच उल्लंघन करणाऱ्यांना दंडाऐवजी समज देणे यासारख्या उपायांनी तणाव कमी होऊ शकतो.
याशिवाय, आळंदी नगरपरिषदेने दीर्घकालीन नियोजनावर भर द्यावा. शहराच्या वाढत्या शहरीकरणाला सामोरे जाण्यासाठी रस्ते रुंदीकरण, पार्किंग सुविधा आणि वाहतूक व्यवस्थापन यांचे एकत्रित नियोजन आवश्यक आहे. यासाठी स्थानिक प्रशासन, वाहतूक विभाग आणि राज्य सरकार यांनी समन्वयाने काम करणे गरजेचे आहे.
नागरिकांची भूमिका –
प्रशासनाच्या जबाबदाऱ्यांबरोबरच नागरिकांनीही वाहतूक नियमांचे पालन करणे महत्त्वाचे आहे. अवैध पार्किंगमुळे वाहतूक कोंडी आणि अपघातांचा धोका वाढतो, हे लक्षात घेऊन नागरिकांनी जबाबदारीने वाहने उभी करावीत. याशिवाय, स्थानिक नागरिक आणि व्यापारी यांनी प्रशासनाशी संवाद साधून पर्यायी उपाय सुचवावेत. सामूहिक सहभागाने या समस्येवर प्रभावी तोडगा निघू शकतो.
आळंदी आणि देहू फाटा परिसरातील अवैध पार्किंगविरोधी कारवाई ही वाहतूक व्यवस्थापनाच्या दृष्टिकोनातून आवश्यक असली, तरी ती नागरिक आणि भाविकांच्या सोयीला प्राधान्य देऊन राबवली जावी. पर्यायी पार्किंग जागा, सूचनाफलक आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर यामुळे ही समस्या कायमस्वरूपी सोडवता येईल. आळंदीच्या सांस्कृतिक आणि आध्यात्मिक महत्त्वाला साजेसे वाहतूक व्यवस्थापन आणि पार्किंग सुविधा विकसित करणे, ही काळाची गरज आहे. प्रशासन, नागरिक आणि भाविक यांचा समन्वय आणि संवेदनशील दृष्टिकोन यातूनच आळंदीतील ही समस्या मार्गी लागेल. यासाठी सर्वांनी एकत्र येऊन रचनात्मक पावले उचलण्याची वेळ आली आहे.
